«Εις το όνομα της Μακεδονίας», αλλά γιατί τώρα; | Τάσος Τέλλογλου

Τη θέση περί βιασύνης της κυβέρνησης να «τακτοποιήσει» το θέμα της πΓΔΜ ασπάζεται και η αξιωματική αντιπολίτευση, με τον αντιπρόεδρο του κόμματος Άδωνι Γεωργιάδη να υπογραμμίζει διαρκώς ότι «η επισπεύδουσα είναι η γειτονική χώρα, καθώς θέλει να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ τον Ιούνιο».

Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά και πρώτα-πρώτα ας θυμηθούμε την εσωτερική κατάσταση της γειτονικής χώρας και τα γεγονότα που προηγήθηκαν και ανέδειξαν την κυβέρνηση του Ζόραν Ζάεφ, ενός πρωθυπουργού που φαίνεται πιο διαλλακτικός από τους προηγούμενους.

 

Η βαθιά πολιτική κρίση

Τον Ιανουάριο του 2016 ο εθνικιστής πρωθυπουργός της πΓΔΜ Νίκολα Γκρούεφσκι ανακοινώνει την παραίτησή του και αναθέτει την εξουσία σε υπηρεσιακή κυβέρνηση, για να οδηγήσει τη χώρα σε πρόωρες εκλογές. Προσωρινός πρωθυπουργός αναλαμβάνει ο Εμίλ Ντιμιτρίεφ, τον οποίον ελέγχει απόλυτα ο Γκρούεφκσι. 

Τον Δεκέμβριο του 2016 γίνονται τελικά οι εκλογές, στις οποίες ο Γκρούεφσκι αναδεικνύεται νικητής αλλά δεν καταφέρνει να σχηματίσει κυβέρνηση. Ο ηγέτης της αντιπολίτευσης αντίθετα, ο σοσιαλδημοκράτης πρώην δήμαρχος της Στρούμιτσα Ζόραν Ζάεφ, μπορεί να σχηματίσει πλειοψηφία με τα αλβανικά κόμματα, αλλά ο πρόεδρος της χώρας Γκεόργκι Ιβάνοφ, που ανήκει στο ίδιο κόμμα με τον Γκρούεφσκι, δεν του δίνει την εντολή.

Στις 27 Απριλίου του 2017 εκλέγεται με τις ψήφους του Ζάεφ και των συμμάχων του πρόεδρος της Βουλής ο Αλβανός Ταλάτ Τζαφέρι. Την επομένη, οπαδοί του Γκρούεφσκι εισβάλλουν στη Βουλή, ξυλοκοπούν τον Ζάεφ και τους στενούς του συνεργάτες και διαλύουν τη συνεδρίαση.

Την ίδια στιγμή ο Ρώσος πρέσβης στην πΓΔΜ ζητά από τον Γκρούεφσκι να αναζητήσει προστασία όσο είναι καιρός ακόμα στην πλευρά της Ρωσίας, εγκαταλείποντας την πολιτική της χώρας του για ένταξη στο ΝΑΤΟ. O Γκρούεφσκι φαίνεται να το συζητά.

Τότε όμως οι ΗΠΑ παρεμβαίνουν και αποτρέπουν ένα «βελούδινο πραξικόπημα», αναγκάζοντας τον πρόεδρο της χώρας Ιβάνοφ να αναθέσει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Ζάεφ, μετά από έξι μήνες ακυβερνησίας της χώρας και μια διετία σκληρής αναμέτρησης στους δρόμους των πόλεων της πΓΔΜ.

Η μικρή δημοκρατία ήταν μέχρι τότε μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας. Έναν χρόνο πριν, ο Γκεόργκι Ιβάνοφ ανακοίνωνε ότι απάλλασσε με Προεδρικό Διάταγμα όλους τους πολιτικούς αλλά και επιχειρηματίες, ιδιοκτήτες ΜΜΕ και αξιωματικούς της αστυνομίας που εμπλέκονταν στο σκάνδαλο-μαμούθ των τηλεφωνικών υποκλοπών που δημοσιοποίησε η αντιπολίτευση του Ζόραν Ζάεφ και το οποίο συγκλόνισε τη χώρα. Και το σκάνδαλο των υποκλοπών, τις οποίες εφάρμοσε η κυβέρνηση Γκρούεφσκι, είχε προκαλέσει σοβαρή πολιτική κρίση.

Αυτά τα γεγονότα πέρασαν σχεδόν απαρατήρητα στην Ελλάδα, όπως και το ότι τον Οκτώβριο του 2016, στη γειτονική προς την πΓΔΜ χώρα, το Μαυροβούνιο (προέκυψε και αυτό από τη διάσπαση της πρώην Γιουγκοσλαβίας, όπως η πΓΔΜ), Ρώσοι πράκτορες με την βοήθεια ανθρώπων από τη Σερβία οργάνωναν ένα αποτυχημένο πραξικόπημα επιχειρώντας να αποτρέψουν τον «μικρό αδελφό» της Σερβίας (δηλαδή το Μαυροβούνιο) να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ. Δεν τα κατάφεραν.

H Ρωσία διέψευσε μετά βδελυγμίας ότι είχε σχέση με τις εξελίξεις τόσο στην πΓΔΜ όσο και στο Μαυροβούνιο, που έγινε το νεότερο μέλος του ΝΑΤΟ. Αν όμως η συμμαχία συμπληρωθεί και με τις πΓΔΜ και Αλβανία, τότε η μόνη σύμμαχος της Ρωσίας στη Βαλκανική, η Σερβία, θα είναι περικυκλωμένη από χώρες του ΝΑΤΟ και «ο στρατηγικής σημασίας άξονας Μαύρης Θάλασσας-Αδριατικής –που είναι τόσο σημαντικός για την μεταφορά του αερίου προς τις ευρωπαϊκές αγορές– θα ελέγχεται πλήρως από τη Δύση», είπε στο inside story ανώτερος δυτικοευρωπαίος διπλωμάτης διαπιστευμένος στην Αθήνα.

Ο αλβανικός παράγοντας

Η πτώση του Γκρούεφσκι είχε σχέση με την προσπάθεια των ΗΠΑ να σταθεροποιήσουν τον φιλοδυτικό προσανατολισμό της μικρής χώρας που έχει το ΑΕΠ της Πελοποννήσου. Ο προσανατολισμός αυτός δεν είναι δεδομένος. Όχι μόνο λόγω των προσπαθειών της Ρωσίας, αλλά κυρίως διότι η διεθνής κοινότητα δεν έχει καταφέρει ακόμα να σταθεροποιήσει το Κόσοβο, παρά τα δισεκατομμύρια ευρώ και τη μακρά παρουσία της εκεί. Και όταν δεν είναι σταθερή η κοιτίδα των Αλβανών, αυτό επηρεάζει και την πΓΔΜ.

Κάτι που οι Αμερικανοί γνωρίζουν καλά. «Η απόφαση δεν είναι της προεδρίας Τραμπ. Ήδη από την προεδρία Ομπάμα», λέει στο inside story Αμερικάνος αξιωματούχος που δούλευε ως το 2017 στο Κόσοβο, «είχαμε αποφασίσει ότι το Κόσοβο είναι μια λίγο-πολύ χαμένη υπόθεση. Μας ενδιέφερε ενόψει του περιορισμού της παρουσίας μας εκεί (downsizing) να σταθεροποιήσουμε την Αλβανία και την πΓΔΜ, ανοίγοντάς τους τις πόρτες στις ευρωατλαντικές δομές…».

Αλβανίδα από το Κόσοβο κρατά τη φωτογραφία συγγενούς της κατά την κηδεία των οκτώ Αλβανών που σκοτώθηκαν σε συγκρούσεις με την αστυνομία της πΓΔΜ στην πόλη Κουμάνοβο, το 2015. [Armend Nimani/AFP]
 

 

Προσφάτως, στα μέσα Ιανουαρίου 2018, άγνωστοι δολοφόνησαν τον Σέρβο πολιτικό Όλιβερ Ιβάνοβιτς, έναν μετριοπαθή άνθρωπο που επέκρινε δριμύτατα τη συνεργασία του σερβικού και αλβανικού υποκόσμου στη διακίνηση πετρελαιοειδών και ναρκωτικών και την αδυναμία της Δύσης να βάλει τάξη στο Κόσοβο. Η δολοφονία του Ιβάνοβιτς απλά ενίσχυσε την πεποίθηση των Αμερικανών ότι «πρέπει να τελειώνουμε με την ένταξη της πΓΔΜ στο ΝΑΤΟ», όπως λέει στο inside story αμερικανική πηγή στα Σκόπια.

H νέα κυβέρνηση Ζάεφ και η ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί

Ο νέος πρωθυπουργός Ζόραν Ζάεφ και ο υπουργός Εξωτερικών του Νίκολα Ντιμιτρώφ κατευθύνθηκαν, μετά τη λήψη ψήφου εμπιστοσύνης, προς τις Βρυξέλλες ο πρώτος και προς την Αθήνα ο δεύτερος. Το ταξίδι του Ντιμιτρώφ πέρσι τον Ιούνιο στην Αθήνα έγινε στα πλαίσια της θέσης του ότι μία ένταξη της χώρας του στο ΝΑΤΟ «θα μπορούσε να διευκολύνει την λύση του ονοματολογικού».

Πριν συναντήσει τον ομόλογό του Νίκο Κοτζιά στην πρώτη επίσκεψή του ως υπουργού, ο Ντιμιτρώφ πήγε σε ενα τηλεοπτικό στούντιο στο Νέο Φάληρο να δώσει μια συνέντευξη στον διευθυντή της εφημερίδας Η Καθημερινή, Αλέξη Παπαχελά.

[youtube https://www.youtube.com/watch?v=ALdGbPdlKls]

Ο Ντιμιτρώφ δεν μάσησε τα λόγια του, προειδοποιώντας ότι η ευρωπαϊκή προοπτική που είχε ανοίξει για τη χώρα του ο Κ. Σημίτης το 2003 –με τη Διάσκεψη Κορυφής στη Θεσσαλονίκη για την ευρωπαϊκή προοπτική των δυτικών Βαλκανίων– απειλείται από κάποιες δυνάμεις που θέλουν να σταματήσουν αυτήν την εξέλιξη.

Όχι συμπτωματικά, ο Ντιμιτρώφ θύμισε σε αυτήν την συνέντευξη ότι η Ελλάδα άσκησε καταχρηστικά το δικαίωμά της να μπλοκάρει την είσοδο της πΓΔΜ στο ΝΑΤΟ το 2008. Για να τεκμηριώσει τον χαρακτηρισμό «καταχρηστικά», επικαλέστηκε την απόφαση του δικαστηρίου της Χάγης της 5ης Δεκεμβρίου 2011 (η διαδικασία εδώ, η απόφαση εδώ και μία ανάλυσή της από τον πρέσβη Αλέξανδρο Μαλλιά εδώ). Σε αυτήν, οι δικαστές με ψήφους 15-1 έκριναν ότι η Ελλάδα –καλή τη πίστει– παραβίασε τις υποχρεώσεις της που απέρρεαν από την ενδιάμεση συμφωνία του 1995: να μην εμποδίσει τη συμμετοχή της πΓΔΜ στο ΝΑΤΟ με την προσωρινή της ονομασία.

Φυσικά ένα δεύτερο βέτο, εάν η Ελλάδα αποφασίσει να το ασκήσει, δεν θα μπορεί να συνοδευθεί από την εκτίμηση ότι ασκήθηκε «καλή τη πίστει».

Και προκύπτει το ερώτημα: Στην περίπτωση μιας νέας άρνησης της Αθήνας να δεχθεί την είσοδο της πΓΔΜ στο ΝΑΤΟ, μήπως τα Σκόπια θα μπορούσαν να προσφύγουν και πάλι στη Χάγη, κρατώντας απλά στα χέρια τους ένα αντίγραφο της προηγούμενης απόφασης της 5ης Δεκεμβρίου του 2011;

Το inside story απευθύνθηκε σε τέσσερις νομικούς που συμβούλεψαν κατά καιρούς το ελληνικό ΥΠΕΞ στην υπόθεση και όλοι κατέληξαν στο συμπέρασμα: «Ναι μπορούν να το κάνουν και με σημαντικές πιθανότητες επιτυχίας. Υπάρχει δεδικασμένο» (σ. σ. κανείς από αυτούς, αν και αλλοδαποί, δεν θέλησε να τοποθετηθεί επώνυμα).

Άρα, τα Σκόπια έχουν την επιλογή να μπουν στο ΝΑΤΟ με την προσωρινή ονομασία τους, ενώ θα συνεχίζεται η διεθνής αναγνώρισή τους με το όνομα Δημοκρατία της Μακεδονίας.

Το ότι η κυβέρνησή τους αποδέχεται για πρώτη φορά την ανάγκη υιοθέτησης μιας άλλης ονομασίας, σύνθετης, πράγμα που καμία κυβέρνηση δεν είχε προηγουμένως κάνει –ακόμα και το όνομα Δημοκρατία της Μακεδονίας-Σκόπια– είναι ένας ακόμα σημαντικός λόγος για την Αθήνα να προχωρήσει με αυτή την κυβέρνηση τώρα. Διότι πιθανά αύριο δεν θα ξαναπαρουσιαστεί η ίδια ευκαιρία.

Οι δυνατότητες της Αθήνας, εάν δεν υπάρξει συμφωνία

Προκειμένου να ξεπεραστεί το δεδικασμένο της Χάγης, η ελληνική αντίρρηση θα μπορούσε να διατυπωθεί σε μία άλλη φάση της διαδικασίας ένταξης της πΓΔΜ στο ΝΑΤΟ. Την προηγούμενη φορά, η «καταχρηστική» αντίρρηση διατυπώθηκε κατά τη διαδικασία της πρόσκλησης των υποψήφιων για ένταξη στο ΝΑΤΟ χωρών. Δηλαδή η πΓΔΜ δεν προσκλήθηκε ποτέ. Υπάρχουν όμως και άλλα, επόμενα στάδια, στα οποία μπορεί η χώρα να διατυπώσει αντιρρήσεις. Αφού προσκληθεί μια χώρα και κάνει την αίτηση ένταξης, αυτή εξετάζεται και εγκρίνεται από τις κυβερνήσεις και τα κοινοβούλια όλων των χωρών-μελών της Συμμαχίας. Άρα η διαδικασία θεωρητικά μπορεί να ξεκινήσει, αλλά να μην ολοκληρωθεί αν δεν εκπληρωθούν κάποιοι όροι. Το ίδιο συμβαίνει και με την ΕΕ, όπου μάλιστα οι δυνατότητες παρέμβασης της Αθήνας είναι πολύ περισσότερες, καθώς υπάρχουν πολλά κεφάλαια διαπραγμάτευσης και περισσότερες ψηφοφορίες σε όργανα από εκείνες για την ένταξη μιας χώρας στο ΝΑΤΟ.

Όταν ο Νίκολα Ντιμιτρώφ ήρθε τον περασμένο Ιούνιο στην Αθήνα, πρότεινε μια κλιμακωτή διαδικασία διατύπωσης της πρόσκλησης στα Σκόπια για να γίνουν μέλος της συμμαχίας. «Μπορείτε να συμφωνήσετε με την πρόσκληση και στη συνέχεια αν έχετε αντιρρήσεις στο όνομα θα μπορείτε να μας μπλοκάρετε στο κοινοβούλιό σας», είπε.

Φυσικά, θα είναι πολύ μεγαλύτερο το βάρος τότε στους ώμους της Αθήνας, καθώς είναι πιθανό να είναι η μόνη χώρα του ΝΑΤΟ που θα συνδέει με το όνομα την άρνησή της να συμφωνήσει, ενώ στην αρχή της διαδικασίας θεωρητικά μπορεί να οχυρωθεί πίσω από την ομοφωνία, απαραίτητη για να διατυπωθεί η πρόσκληση στα νέα μέλη της συμμαχίας. Για νομικούς και πολιτικούς λόγους, η Αθήνα ακολούθησε αυτή την τακτική στο προηγούμενο αίτημα των Σκοπίων, όταν οχυρώθηκε πίσω από τις επιφυλάξεις της Γαλλίας και της Γερμανίας να συμφωνήσουν με τα αιτήματα της Γεωργίας και της Ουκρανίας. Αυτή τη φορά, με δεδομένη την απόφαση της Χάγης, θα είναι πολύ δυσκολότερο να το κάνει.

 
Συμπαρουσιάζει την εκπομπή Ιστορίες στο ΣΚΑΪ από το 2016. Μετά από 7 χρόνια ως ανταποκριτής για ελληνικά μέσα ενημέρωσης στη Γερμανία, συνεργάστηκε με την εκπομπή Μαύρο Κουτί και από το 2004 ως το 2007 ήταν αρχισυντάκτης της εκπομπής Φάκελοι, στην οποία εργάστηκε μέχρι το 2013.
 
 

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *